De W E R E L D E N van I J S B R A N D |
De W E R E L D E N van I J S B R A N D |
Bij de aanvang van 1954 zit IJsbrand alweer vaster in het zadel. Hij had het jaar daarvoor een voorbode van een spirituele kracht ervaren. Hij wist nu dat hij die niet via het denken kon bereiken, maar eerder door zich er aan over te geven.
Hij heeft medestanders in zijn geestelijke aspiraties. Zijn oud-Ginckelgenoot Aart de Jong schrijft hem: Soms, in het stille avonduur vervult een diepe vrede mijn hart van blijdschap.
Naast zijn eigen filmactiviteiten is hij nu ook belast met filmavonden voor de Nederlandse Vereniging. Hij draait dan nederlandse journaals en andere films die hij van het consulaat leent. Natuurlijk ook zijn eigen films, die zeer in de smaak vallen, althans als hij de toehoorders mag geloven. Daarnaast schrijft hij een filmwedstrijd uit onder Nederlanders. Hij krijgt ook aanbiedingen om zich als cineast te vestigen in de kolonie.
Hij ontvangt uit Nederland een horoscoop en een handschriftanalyse. In de laatste staat o.a. dat hij een deel van zijn energie aanwendt om eigen vitale stuwkracht in te tomen en daardoor geremdheid in uiting. Maar overigens is het niet slecht. Wel wordt zijn trage reactie vermogen opgemerkt: Denkactie onvoldoende snel. De horoscoop is in meer algemener termen. IJsbrand "zal in staat zijn de eigen vrije wil te ontplooien, een zekere mate van macht te verwerven over de omstandigheden in zijn leven en meermalen die via eigen inzicht en ingrijpen een bepaalde wending ten gunste te geven. Hij zal zijn belangrijkste levenservaringen voor het 40ste jaar opdoen. Geluksfactor speelt een belangrijke rol voor hem. Verwerving van betrouwbare vrienden en relaties. Practische idealist. Aanwezigheid van religieus besef met verlangen naar nuchtere bewijsgronden. Artistieke belangstelling, scheppingsdrang. Levenslustige ondergrond. Gevoelselement naar buiten gecamoufleerd. Aangeboren leiderscapaciteiten. Intellectueel minderwaardigheidsidee. Minderheidsgevoel kan ook in liefdeleven openbaren. Enige aanleg voor drift die gauw bezinkt. Beroep bankier zeer goed gekozen. Het doel in zijn leven zou zijn het gevoelsleven op juiste wijze op het verstand aan te sluiten en occulte ervaringen en waarden op de juiste wijze op sociaal nuttige wijze naarvoren te brengen. Blijven zoeken naar de kern van het leven daar hij die nog niet gevonden heeft. Uit deze stand valt af te leiden dat de Theosofie nog niet het einddoel voor hem betekent en dat hij nog tot de ontdekking zal komen van waarden die daar nog verre bovenuit gaan.
Het laatste schokt hem, want hij dacht zich eindeloos aan de Theosofie als bron van kennis en wijsheid te kunnen laven."
Onder de chineze astrologie staat IJsbrand in het teken van de slang. Daarvan wordt gezegd: "Deze denker houdt van rust in zijn leven. Het liefst blijft hij eigen baas. Hij is gefascineerd door het onbekende; van kunst tot het occulte. Zinloze prietpraat boeit hem niet. De slang is een lekker ding met stijl en smaak. Geheimzinnig, nerveus en vastberaden. Slechte verliezer die een tikje jaloers is en lang gekwetst blijft."
Hierin kan IJsbrand zich wel gedeeltelijk vinden.
Inmiddels loopt hij alweer met plannen rond voor een nieuwe film, maar hij heeft daarvoor assistentie nodig.
Het is winter en koud, althans wat daar in de sub-tropen voor doorgaat. In de mess kleumen ze weg bij twee straalkacheltjes - hun enige verwarming.
Ondertussen voltooit hij een scenario voor de Gospelboatfilm. IJsbrand laat in zijn scenario één jongen sterk afhankelijk zijn van de ander, wiens ouders niets op hebben met het Christelijke geloof. Dan wordt zijn vriend ziek en overlijdt aan TBC. Hij staat alleen en raakt in vertwijfeling. Hij krijgt echter, onder indruk van een prachtige zonsondergang, een innerlijke inspiratie die hem het leven weer doet aanvaarden.
Van een leien dakje gaat het filmen niet. Het moet allemaal in zijn vrije weekends gebeuren. Vaak moeten ze uren wachten voordat een van de jongens verschijnt voor de opnames. Ze spreken en verstaan ook geen Engels. De hoofdrolspeler komt uit Sjanghai. De Communistische autoriteiten lieten hem pas gaan nadat twee familieleden voor hem borg stonden. Hij heeft zijn vader al in geen zes jaar gezien. Die zou al in Amerika zitten en docent zijn aan een universiteit. IJsbrand schrijft: Zo zitten er hier honderd duizenden mensen die hun vroegere bestaan kwijt zijn geraakt. Er zit hier wel stof voor honderden films.
In één scene moet de hoofdrolspeler tranen in de ogen krijgen. Nou, dat lukt hem in het geheel niet. IJsbrand houdt hem dan een flesje formaldehyde onder neus en prompt begint hij te tranen. De scene moet nu vlug opgenomen worden. Het filmen is een sensatie voor de bootbevolking in de Yau Ma Tei typhoonshelter. Ze drommen om de opnames heen om het allemaal mee te beleven.
|
Wel merkt hij veranderingen in zichzelf op en schrijft naar huis: Met het expressieve ontplooien van me in de film ben ik helemaal het contact met mezelf kwijt. Als ik vroeger naar muziek luisterde dan brak er na de eerste accoorden iets in me en doorgolfde me met een warm gouden gevoel. Nu mis ik dat contact met mijn hart meer en meer en verlang er soms naar terug...
In maart 1954 wordt het opzitten en pootjes geven aan directeur Endert. Hij is op 5-jaarse inspectiereis langs de kantoren. IJsbrand slaakt een zucht van verlichting dat de hoge baas niet memoreert dat hij in vijf jaar tijd nog geen woord Cantonees heeft geleerd. Daar stond IJsbrand's hoofd nauwelijks naar. Veel nut heeft het ook niet aangezien alle Chinezen waarmee ze in kontakt komen Engels spreken. Het is zelfs zo dat Chinezen elkaar niet verstaan als ze uit verschillende provincies naar Hong Kong gevlucht zijn. Ook zij moeten zich van Engels bedienen.
 |
Gunstig is evenwel dat er juist tijdens het bezoek van de directeur een vermelding in de The South China Morning Post verschijnt dat zijn film Sunrise in een britse prijsvraag 'highly commended' werd.
IJsbrand gaat ook voor het eerst stemmen bij de lokale verkiezingen. Veel stelt het niet voor. De partijen hebben nauwelijks invloed op het bestuur. Van de twee miljoen inwoners stemmen er maar vijf duizend!
| 
|
Van het thuisfront komt het bericht dat broer Kees na veel moeite een zolderetage op het Markenplein heeft weten te huren. Het wordt zijn atelier en verblijfsplaats. Zijn moeder brengt een bezoek aan tante Mieb Thomassen. Ze heeft juwelen bij zich die IJsbrand voor haar gekocht heeft uit de inboedel van haar zuster. Het geldt nog als een bedankje voor hun zorg voor hem tijdens en na de oorlog. Mieb is er verguld mee.
Woensdag voelde ik me een hele Piet, schrijft hij naar huis, Het was n.l. de eerste keer dat ik een bankiers diner bijwoonde.. IJsbrand weet zich staande te houden tussen de financiele kopstukken van de exchange banks en gaat een paar maanden later weer eens.
Een geheel andere bezigheid is een weekeinde kamperen op een van de eilandjes rond Hong Kong. Hij overweegt een nieuw filmproject rond de persoon van Gus Borgeest, een Quaker die op Sunshine (Chow Kung Chau) eiland een kolonie wil beginnen met misdeelde chineze vluchtelingfamilies. Gus heeft het eiland kunnen pachten van het HK gouvernement voor HK$ 180 p.j.
Het proviand dat IJsbrand meeneemt is zwitserse kaas, pinda's en krentenbrood. Veel te filmen vindt hij er niet, maar hij geniet wel van het uitzicht 's avonds als hij vanaf een plateau gadeslaat hoe de ondergaande zon de zee zilverachtig flonkerend verlicht terwijl jonken met grootzeil op voorbijglijden. Hij zal zich dat tafreel zijn hele leven blijven oproepen als hij niet in slaap kan komen. In zijn film had hij à la Kees-de-Jongen een jonge vluchteling willen tonen in zijn benarde situatie in zwart/wit en in kleur de fantasieën die hij daarbij koestert.
Helaas moet hij tot de slot-conclusie komen dat het nog wel tijden kan duren voordat het project van Gus Borgeest zal slagen. Hij kan daar met verlof in zicht niet op wachten.
 |
Van huis krijgt hij nog steeds stapels drukwerk aan als er een nederlands vrachtschip de haven aandoet. Deze keer is er een commentaar op de Codex Jung bij. In Hong Kong is hij een beetje verstoken van voor hem interessante literatuur. Zo zou hij graag gnostische geschriften lezen, maar die zijn nauwelijks te vinden. Ook komt het boek Kees de jongen aan dat IJsbrand altijd gefascineerd heeft en op welk thema hij graag een film zou maken. Hans Wynia is de eerste die het verslindt.
 |
Zijn nieuwe bandrecorder, die hij in Engeland besteld heeft voor f 800, komt ook aan. De Celsonic kan synchroon met de projector lopen. Nu kan hij zich gaan zetten aan de soundtrack van zijn gospelboat film, die hij 'Turn of the Tide' heeft gedoopt. Hij vindt John Wilshaw bereid de introductie voor de film uit te spreken. De gedachten van de hoofdrolspeler laat hij verwoorden door Enno Develing daar die een stemgeluid heeft dat mogelijk bij de chineze jongen past, maar ideaal is het niet. Hij pakt het heel serieus aan. De film is opgenomen op professionele snelheid: 24 b.p.s. Het commentaar heeft wel een Theosofische inslag, zo zeer zelfs dat de vrome vrouwtjes van de Gospelboat er niet gelukkig mee zijn. Daarom worden er twee versies gemaakt: één Christelijke voor hen en een New Age - achtige voor IJsbrand. De afwerking vindt in Engeland plaats bij Colour Film Services.
IJsbrand zat al in het bestuur van de Sino-British Filmgroup. Nu laat hij zich ook nog tijdelijk het voorzitterschap in de schoenen schuiven. Hij haat de formaliteit waarop Engelsen vergaderingen leiden, met moties en seconderingen. Zijn werk bestaat voornamelijk om op gezette tijden screenings te geven van interessante films aan de leden en de distributeurs achter de vodden te zitten om de films op de vastgestelde tijd bij de cinema af te leveren. Daarnaast is hij ook penningmeester van de HK Amateur Cine Club, dus hij heeft zijn handen vol en ook minder tijd om met zijn collega's op te trekken. Hans Wynia gaat nu geheel zijn eigen weg. Hij schrijft: Soms vraag ik mij af waaraan ik ben begonnen en heb lust de hele boel van de hand te doen om een rustig vredig leven te leiden. Als ik nu een filmvoorstelling wil geven dan moet ik honderden ponden aan apparatuur meenemen: projector, taperecorder, luidspreker, scherm en films.
Het begint warmer te worden Er heerst een droogte en daardoor watergebrek. Er is maar drie uur water per dag. Dan staat ook iedereen onder de douche.
IJsbrand's zes jaar verblijf begint in zicht te komen en hij begint al plannen te maken over hoe hij zijn half jaar verlof zal besteden.
In juli is de film eindelijk klaar. Als hij die tenslotte voor de gospelboatmensen en spelers en hun vrienden vertoont is de ontvangst overweldigend ondanks het feit dat de bandrecorder het af en toe af laat weten. Het Chineesje dat de hoofdrol speelt en eigenlijk als een kwaaijongen bekend stond, krijgt nu de status van een held onder zijn vriendjes.
IJsbrand zal de spelers nooit meer terugzien. Zij verdwijnen na verloop van tijd - niemand weet waarheen.
 |
Eind July 1954 vindt de prijsuitreiking plaats. De kranten rapporteren er uitvoerig over en plaatsen een foto van de jurie naast IJsbrand als eerste prijswinner, een grote beker torsend.
Zijn vermaardheid breidt zich uit en stijgt hem haast naar de kop. Hij krijgt opdrachten allerwegen om filmpjes voor missies, collega's en instellingen temaken, liefst zo goedkoop mogelijk. Ook krijgt hij een aanbod van Harry Odell, die vaak beroemdheden naar de colony haalt om in zijn theaters op te treden, om bij hem te komen werken. Hij voelt zich oud en zoekt iemand die zijn drie theaters kan exploiteren. Het is nu niet iets waar hij naar zoekt maar IJsbrand houdt het in beraad.
IJsbrand verliest $ 25 in een weddenschap van in totaal HK$ 400 dat een Nederlander B.Minnaert, de zoon van de sterrenkundige, de Peak vier keer zou kunnen op- en aflopen binnen tien uur. Het evenement heeft in de colony grote belangstelling. Er wordt een radio rapportage van de hijgende enthousiast gemaakt en de kranten berichten er uitvoerig over. De kleinste lokale gebeurtenissen in buitenlandse kringen worden breed uitgemeten in de pers bij gebrek aan schokkender berichten.
 |
Er komt een telegram binnen dat Kees eindelijk geslaagd is op de MULO en nu naar de Academie voor Beeldende Kunsten kan gaan. Hij heeft en passant ook nog een violist, Jacques Holtman, leren kennen, die zo aan lager wal is geraakt dat hij soms onder een brug moet slapen. Ze ontfermen zich thuis over hem. Zijn talent wordt erkend en hij mag meespelen in het Concertgebouw orkest. Uiteindelijk zal hij het daar tot eerste violist schoppen.
De bankgelederen worden versterkt met de aankomst van Rink Teensma, oorspronkelijk uit Apeldoorn. IJsbrand schrijft naar huis: Dat is altijd een bijzondere gebeurtenis, vooral daar ieder z'n stempel op een ander drukt. We zijn nu weer helemaal naar de Christelijke kant. Vroeger ging nooit iemand naar de kerk, maar de nieuwe mensen hebben daar verandering in gebracht - nu gaan er wel vier. Zondag ben ik ook voor de aardigheid mee geweest, maar het was niets gedaan. Echt Engels - een half uur lang zingen en bidden - een half uur een niets zeggende preek, en daarmee basta.
Tegelijkertijd met de aankomst van Teensma worden de gelederen uitgedund. IJsbrand schrijft naar huis: "De bank heeft eens grote schoonmaak gehouden en er drie man uitgetrapt wegens onbekwaamheid. Een ervan zat bij ons op kantoor. We hadden het al zien aankomen en hij ook. Hij vat het ook doodnuchter op. De bank geeft hem een maand extra salaris, gratis terugreis en het vooruitzicht op een baan op het Amsterdam kantoor." Gedoeld wordt op Enno Develing, wiens hoofd eigenlijk helemaal niet naar werken op een kantoor stond. Boemelde flink 's avonds en 's nachts. Ging soms de hort op met kantoorklerken, dat ook al 'not done' was. Maar de deur deed dicht dat de politie inlichtingen over zijn buitensporige gedrag inwon bij de manager. In Nederland schreef hij in 1956 een roman over zijn belevenissen in Hong Kong : 'Alberto en ik'. Het boek zit echter zo chaotisch in elkaar dat er weinig touw aan vast te knopen is. Het werd indertijd als pornografisch betiteld, maar veel erotiek is er niet in te vinden. Ondanks al zijn tekortkomingen mocht IJsbrand hem wel. Hij was kinderlijk ontwapenend. In 1956 solliciteert hij nog bij de Escompto Bank en geeft IJsbrand als referentie op.
 |
In augustus '54 maakt IJsbrand weer een van zijn opdrachtfilms. Dit keer is het voor collega Cor Steenken. Die hokte met nog vier collega's in Felix Villas. Peggy Gardner, die uit Bombay kwam, woonde daar ook in de buurt. Al spoedig waren er huwelijksplannen. Manager Harry Sardeman stemt toe om de bruid 'weg te geven'. Het een en ander onder toeziend oog van IJsbrand's camera in de Union Church en in gezelschap van Dolf Knul, Dik van Brummen, Hans Wynia en Wim Wortel. Binnenshuis filmen is altijd een opgave met de langzame Kodachrome kleurenfilm. Het regent buiten maar gelukkig klaart het weer bijtijds op. Het levert een mooi verslag op voor de afwezige ouders.
IJsbrand krijgt een brief van de vroegere directeur van zijn HBS in Deventer. Die had lezingen gehouden met een z.g. album amicorum van Barth Ruloffs uit de achtiende eeuw. Daarin hadden Betje Wolff en Aagje Deken versjes bijgedragen. Dat maakte het bijzonder interessant. Staverman achtte het zelfs van historisch belang dat het niet in particuliere handen zou blijven maar bij het Letterkundig museum. IJsbrand en zijn broer laten zich overreden. Later zullen ze er spijt van krijgen als blijkt dat het album nooit voor het publiek toegankelijk blijkt.
De bank heeft twee visa van de Indonesische regering weten los te krijgen en plaatst twee employé's uit de buitenkantoren daar naartoe. Daaronder is Hans Wynia. Hij is op dat moment op vakantie naar Singapore. Daar heeft hij al afgrijzelijke verhalen gehoord over de leefomstandigheden van bankmensen in Indonesië in verhouding met die op de buitenkantoren als Hong Kong. Hun salaris is omgerekend slechts één vijfde van wat ze hier verdienen. Bovendien zijn zo veel mensen als gevolg daarvan uit de bank gestapt dat de overblijvers kampen met overwerk fatigue. IJsbrand zal hem missen, alhoewel hij veel minder met hem optrok.
Hij is nog steeds bezig met de sound track van Turn of the Tide daar het gesproken woord moeilijk te verstaan was. Hij heeft een chineze jongen die een scholarship heeft van de Rotary aanbevolen gekregen. Die spreekt nu de tekst die in plaats komt van die van Enno Develing.
 |
Dolf Knul helpt mee aan een Jaycee middag voor arme chineze kinderen
Op een vergadering van de HKACC wordt IJsbrand ook nog eens tot voorzitter gekozen. Het wordt breed uit gemeten in de krant. Tegelijkertijd wordt het plan opgevat eigen 'premises' te zoeken. Die zullen tenslotte in het Football stadion gevonden worden. De inrichting zal nog vele maanden duren en voornamelijk uit een projectiezaaltje met echte bioscoopstoelen en projectiecabine bestaan.
Het wordt ook tijd dat IJsbrand zich een betere camera aanschaft. Het zal het nieuwste model worden: de Paillard Bolex Supreme met een prachtig stel lensen. De oude heeft hij naar Japan kunnen doorverkopen.
IJsbrand is verzot op brieven en schrijft zich in bij een internationale vereniging: Tape Respondents International, die mensen met een bandrecorder bij elkaar brengt. De voorloper van Facebook. Leden geven hun interesses op. Er blijken er zowaar twee met belangstelling in Theosofie bij te zijn. IJsbrand spreekt een uur lange band in en verstuurt die naar Amerika.
Het komende verlof en de vooruitzichten in de bank houden hem en zijn collega's flink bezig. Hij schrijft op 17 november 1954 naar huis: Ik zit er hard aan te denken, met de miserabele vooruitzichten in het bankvak in mijn achterhoofd, om over te gaan op beroepsfilmerij." Hij is van plan tijdens zijn verlof te pionieren naar de verwezenlijking daarvan. In de colony is namelijk geen enkele beroepsfilmer buiten de studios. Hij wil in dat vacuüm newsreels, lokale reclamefilms, documentaire films en programma's voor de ontluikende televisie maken. Hij wordt in dit plan gesteund door Ken Watson van Gainsborough Studios, die weliswaar hetzelfde op het programma hebben maar er nooit toe komen. Ondertussen houdt hij een lezing over cinematografie en stuurt een resumé naar de pers om naam te kweken.
Hong Kong 1954-5>VERVOLG:
Hong Kong 1952-3>VOORGAAND
Van mijn foto's van Hong Kong Kong in de jaren vijftig werd in 2010 in the Tao Evolution Gallery,
Hong Kong, een expositie gehouden, met begeleidend fotoboek. Mijn films zijn vaak gebruikt in terugblikken in de oude koloniale tijd, vooral nu nostalgie blijft groeien.
Van deze belevenissen zijn ook video clips van te bekijken op YouTube.
 |
Uw herinneringen gevraagdHeeft u nog herinneringen/foto's/films die aan deze autobiografie kunnen bijdragen ?Ik zal ze graag van u horen/zien. Email naar manandu @ xs4all.nl, maar laat de spaties in het adres weg. |
© Michael Rogge 2022
